رعایت سلامت و نکات بهداشتی در امر تولید و پرورش پرندگان بخصوص پرندگانی که مصرف گوشتی دارند، بسیار حائز اهمیت می باشد. شناخت بیماری ها، پیشگیری های به موقع و درمان درست در خصوص بهداشت و سلامت پرندگان، برای صاحبان این کسب وکار امر مهمی است و کیفیت کسب و کار به شدت به رعایت این موارد بستگی دارد.

بیماری برونشیت یکی از بیماری های شیوع در بین پرندگان می باشد که سیستم تنفسی و دستگاه تناسلی پرنده را آلوده و تحت تأثیر قرار می دهد. برای فعالان حوزه پرورش و تکثیر پرندگانی هم چون مرغ این بیماری یک معضل همیشگی است و باید با شناخت این بیماری و راهکارهای درمان آن آشنا شوند.

در این مقاله تمامی اطلاعات مورد نیاز در رابطه با این بیماری عفونی، اقدامات لازم و راه های درمان آموزش داده شده است. برای کسب این اطلاعات حیاتی در خصوص و کسب و کار خود حتما این مقاله از بخش دانشنامه پرندگان وبسایت اندیشه سبز را مطالعه بفرمایید.

منشا و تاریخ شیوع بیماری برونشیت در بین مرغ ها

برای اولین بار در سال 1931 در آمریکا محققان پزشکی با مشاهده مشکلاتی در سیستم تنفسی پرندگان بیماری برونشیت را کشف کردند. امروزه این بیماری عفونی تنفسی یکی از شایعترین بیماری های حاد و مسری بین ماکیان می باشد که تقریبا در تمامی کشورها گزارش شده است.

ویروس عامل عفونت بیماری برونشیت از خانواده نوکلئوکپسید و کروناویروس می باشد. ژن این ویروس از نوع ژن RNA تک رشته ای می باشد. این ویروس در ساختار داخلی خود پروتئین نوکلئوکپسید، و در ساختار بیرونی خود گلیکوپروتئین دارد. گلیکوپروتئین خارجی (s) از طریق چسپیدن به سلول های بدن میزبان باعث انتی بادی خنثی در آن می شود.

برونشیت ماکیان در ایران

به دلیل مستعد بودن ویروس عامل بیماری برونشیت در تغییرات ژنتیکی و آنتی ژنی، متاسفانه این بیماری در بین گله های پرورش طیور ایرانی نیز بارها گزارش شده است. این بیماری به دلیل هزینه های درمان و حذف لاشه از گله، خسارت هایی روی دست تولید کنندگان و پرورش دهندگان داخلی گذاشته است. دکتر آقاجان در سال 1373 بر روی نمونه های آلوده به ویروس برونشیت تحقیق و بررسی کرد و در سال های بعد نتایج آزمایشات مثبت گزارش شد.

علائم و نشانه های بیماری

ار آنجایی که بیماری برونشیت در عرض یک الی 3 روز اثرات مخرب خود را بر روی جسم میزبان نشان می دهد می توان عمده علائم این بیماری حاد و مسری را این گونه شرح داد:

اختلالات تنفسی همچون، سرفه و عطسه و صدای خس خس نای، آبریزش بینی
اختلالات کلیوی همچون اسهال چرب و سفید، بی اشتهایی، بی حالی و جمع شدن گردن و سر پرنده میان دو بال
تأثیر این بیماری بر مرغ های گوشتی یا تخم گذار

در نتیجه مبتلا شدن مرغ های تخم گذار به این بیماری، کیفیت تخم ها و تعداد آنها به شدت کاهش می یابد. تخم ها در اثر این بیماری پوسته ضعیف، شکننده و ناهموار خواهند داشت و محتویات زرده و سفیده آن بسیار آبکی می شود.

در بین مرغ های گوشتی نیز به دلیل شیوع سریع این بیماری، جوجه های جوان 21 تا 40 روزه تلف می شوند و در مدت زمان کم بخش قابل توجهی از گله می تواند محتمل خسارات جبران ناپذیری شود.

تشخیص بیماری برونشیت :

تشخیص بیماری برونشیت نیاز به انجام آزمایشات پزشکی دارد. علائم این بیماری تا حدودی به سایر بیماری های شیوع بین پرندگان مشابه است و تشخیص هر کدام از بیماریها و اقدامات درست در جهت درمان آنها کار آسانی نیست و نیاز به تخصص و دانش پزشکی دارد.

اختلالات تنفسی و کلیوی به وجود آمده در نتیجه ویروسی شدن مرغ به این بیماری شباهت زیادی با سایر بیماری های مزمن تنفسی (CRD)، نیوکاسل، بورس عفونی، متاپنومو و سندرم کاهش تولید (EDS) دارد. عدم انتخاب واکسیناسیون درست و مناسب می تواند روند درمان را با شکست مواجه کند.

اقدامات پیشگیرانه و درمان بیماری

همان طور که گفته شد ویروس عامل برونشیت به شدت مسری و واگیر دار است. این ویروس از طریق تنفس، تماس و محیط های غیر بهداشتی می تواند به سرعت در بین گله منتقل و پخش شود. خوشبختانه علم پزشکی برای پیشگیری و درمان این بیماری به نتایج بسیار خوبی دست یافته است تا با اقدامات پیشگیرانه بتوان جلوی شیوع این بیماری را گرفت و میزان خسارت را به حداقل رساند.

برای پیشگیری از این بیماری سه واکسن زیر معرفی شده است، نحوه استفاده هر کدام از این واکسن ها در بخش زیر کامل توضیح داده شده است.

معرفی واکسن های درمان بیماری برونشیت عفونی پرندگان

برای پیشگیری از ویروسی شدن و درمان گله و مرغ ها می توانید از واکسن های Nobilis IB 4/91 ، IB ma53 و (H-120 H-52) سروتیپ ماساچوست استفاده کنید. هر کدام از این واکسن ها خاصیت درمان خاصی دارند. نحوه استفاده هر کدام به صورت زیر می باشد:

واکسن IB ma53 :

ترکیب : این واکسن حاوی مقداری از ویروس زنده برونشیت طیور، سویه ma5 می باشد.

مورد مصرف: مصرف این واکسن به عنوان درمان اولیه و ثانویه در برابر ویروس برونشیت عفونی می باشد.

تداخل مصرف: با سایر واکسن های تجویز شده برای بیماری های تنفسی می تواند تداخل داشته باشد. مخصوصا واکسن nobilis clone 30 . برای جلوگیری از تداخل دارویی فاصله زمانی باید حفظ شود. در صورت تهیه این واکسن می توانید توضیحات لازم را در بروشور آن مطالعه بفرمایید.

نحوه مصرف: این واکسن به صورت قطرات درشت اسپری، آشامیدنی و قطره چشمی و بینی جذب طیور می شود.

عوارض: عوارضی برای مصرف این واکسن گزارش نشده است.

دوره منع مصرف : ندارد.

شرایط نگه داری: در مکانی تاریک و در دمای سرد 2 الی 8 درجه و به دور از نور و حرارات نگه داری شود.

طریقه مصرف: مصرف این واکسن در روزهای اولیه توصیه می گردد . بی خطر می باشد.

در پرندگان گوشتی می توانید با اسپری قطرات درشت و یا از طریق قطره کردن آن در چشم و بینی مرغ، پرنده را واکسینه کنید. برای مرغ های تخم گذار و مادر نیز واکسینه کردن در روز اول به روش قطره کردن در چشم و بینی یا اسپری کردن به صورت قطرات درشت بر روی آن توصیه می شود.

بسته بندی : این واکسن در ویال های 2500 دوزی و به فرم لئوفیلیزه بسته بندی شده است.

دوره درمان : این درمان تا 6 هفته (حدودا 40 روز) برای پیشگیری از ویروس برونشیت مناسب می باشد و برای واکسیناسیون مجدد بعد از 40 روز می بایست دوباره پرنده با این واکسن درمان شود.

واکسن Nobilis IB 4/91 :

مورد مصرف: این واکسن برای درمان کامل و ایمنی فعال طیور در برابر ویروس برونشیت عفونی 91/4 و سویه های سرولوژکی مرتبط مناسب می باشد.

ترکیب: این واکسن حاوی تخفیف حدت یافته موثر در برابر سویه برونشیت 91/4 می باشد.

تداخل مصرف: تداخل دارویی ندارد.

نحوه مصرف: می توان آن رابه صورت آشامیدنی، قطره چشمی و بینی و اسپری قطرات درشت در طیور استفاده کرد.

عوارض: بی خطر می باشد.

شرایط نگه داری: واکسن می بایست در دماهای سرد 2 الی 8 درجه سانتی گراد و به دور از نور و تابش آفتاب و حرارات نگه داری شود.

طریقه مصرف و دوره منع مصرف : در هر دو نوع گوشتی و تخم گذار، این دارو نباید تا دو هفتگی جوجه استفاده شود. این دارو با تکمیل ایمنی مرغ و جوجه در برابر برونشیت عفونی ایمنی گله را فراهم می کند. توجه داشته باشید این دارو مکمل داروی ma5 می باشد و در 14 روزگی با توجه به روش های گفته شده تزریق می شود.

بسته بندی: نوبلیس 91/4 به فرم لئوفیلیزه و در ویال 1000،2500 و 5000 موجود می باشد.

دوره درمان: این درمان چالش 3 تا 6 هفته ای دارد. یعنی بعد از مدت 3 تا 6 هفته دوباره واکسن تجویز شود.

واکسن H-120 یا H-52 سروتیپ ماساچوست :

مورد مصرف: این واکسن برای درمان اولیه و فعال سازی آن در برابر برونشیت عفونی طیور استفاده می شود.

ترکیب: واکسن اچ 120 یا اچ 52 حاوی تخفیف حدد یافته سویه های برونشیت اچ 120 و اچ 52 می باشد

تداخل مصرف: ندارد. البته در زمان مایه کوبی پرندگان نباید دو واکسن زنده با هم مایه کوبی شوند و فاصله زمانی مناسب باید حفظ شود.

نحوه مصرف: قطره چکانی در چشم، آشامیدنی و اسپری قطرات درشت

طریقه مصرف: مصرف این واکسن بعد از سن یک هفتگی پرنده توصیه می شود. برای مصرف این واکسن باید هر ویال 1000 دوزی را در 10 لیتر آب مقطر استریل یا سالین نرمال بخوبی حل کنید و سپس توسط یک قطره چکان، محلول را به چشم یا بینی پرنده بریزید. واکسن حل شده در آب حتما باید قبل از دو ساعت مصرف شود.

در صورتیکه قصد دارید به روش آشامیدنی یا اسپری محلول را به پرندگان بدهید، می بایست هر ویال 1000 دوزی را در 30 تا 40 لیتر آب تمیز و بدون دی اکسید کلر کامل حل کنید. می توانید واکسن شیر بدون چربی را به نسبت 5/2 در هزار به محلول تهیه شده اضافه کنید. برای هر روز اضافی از سن پرنده، یک لیتر آب بیشتر به محلول اضافه شود.

عوارض: بدون عوارض می باشد.

شرایط نگه داری: واکسن را در دمای سرد 4 تا 8 درجه سانتی گراد و به دور از حرارت نور و تابش مستقیم آفتاب نگه دارید.

دوره درمان: بعد از 8 هفته برای مرغ های مادر و تخم گذار باید واکسیناسیون دوباره صورت بگیرد.

بسته بندی: در ویال های 2000 و 1000 تایی بسته بندی شده است.

اقدامات لازم در هنگام تشخیص بیماری بین طیور و عدم واکسیناسیون :

به دلیل مسری بودن ویروس برونشیت عفونی برای جلوگیری از آلوده شدن سایر پرندگان از این ویروس می بایست پرنده بیمار به روش بهداشتی از گله جدا شود و قرنطینه شود و در صورت امکان لاشه ها را با سوزاندن در محیط های مناسب از بین ببرید.